1/06/2021: Hitte en medicatie
	Wat doet hitte met ons lichaam? Tips bij hittegolf en veilig geneesmiddelengebruik bij hitte.

Klaar voor de hitte?

Het woord 'zon' roept vaak allerlei aangename zaken op: vakantie, terrasjes, vrolijkheid (het zonnetje in huis). In tropische landen denken ze daar enigszins anders over en associëren ze de zon met droogte, dorst en vermoeidheid. Dat mochten we helaas ook al ondervinden, herinner je je de hittegolf van augustus 2020? Volgens Sciensano eiste die hittegolf 1.460 levens …

Krijgen we weer een hittegolf? Wat doet dat met ons lichaam? Hoe kunnen we ons beschermen? Wie heeft het meeste last van hitte? Welke geneesmiddelen kunnen risico's inhouden als de temperatuur te hoog oploopt? En hoe bewaar je je medicatie best bij hitte?

De zon, vriend of vijand?

Regelmatig jezelf even kort en beschermd blootstellen aan de zon, is gezond voor je, onder andere omdat je zo de aanmaak van vitamine D (noodzakelijk voor gezonde botten en spieren) in je lichaam stimuleert. Dus ga gerust regelmatig eens een uurtje wandelen of fietsen in de zon!

De zon kan echter ook hitte met zich meebrengen. Door de klimaatopwarming wordt in de loop van deze eeuw een verdere stijging van de temperatuur verwacht: het aantal warme dagen zal dus toenemen en de kans op hittegolven wordt groter.

Wat doet hitte met ons lichaam?

Onze lichaamstemperatuur schommelt rond de 37 graden. Die temperatuur wordt geregeld door onze hersenen, via de hypothalamus. Als het warm is en onze lichaamstemperatuur stijgt te veel, dan brengt de hypothalamus die weer omlaag. Dat gebeurt op twee manieren:

• Hitte doet ons zweten en als het zweet verdampt, koelt ons lichaam af. Door te zweten verliest het lichaam vocht en zouten, en dat verhoogt het risico op uitdroging. Bij warm weer moet je dus voldoende drinken.

• De hitte zorgt ervoor dat de bloedvaten in je huid meer worden opengezet. Dat is ook de reden waarom je een rood hoofd krijgt bij het sporten. Doordat de bloedvaten verwijden, kan het hart meer bloed rondpompen, en bloed geeft warmte af via de huid. Bij warm weer moet je hart dus harder werken.

Hoe hoger de buitentemperatuur en hoe langer de hitteperiode, hoe meer mensen last van de hitte zullen hebben. Dat wordt versterkt door slaapgebrek als gevolg van de hoge temperaturen 's nachts, waardoor mensen niet recupereren.

Langdurig aanhoudende hitte kan leiden tot allerlei klachten: hoofdpijn, misselijkheid, diarree, flauwvallen, maar ook ernstige ademhalingsproblemen, hartfalen of zelfs coma. Vooral kwetsbare groepen en mensen die bepaalde geneesmiddelen nemen (zie verder), moeten extra opletten tijdens een hittegolf.

Kwetsbare mensen beschermen tegen hitte

Sommige mensen lopen extra risico op gezondheidsklachten bij hitte. Voor wie zijn we beter extra waakzaam?

Oudere mensen, vanaf 75 jaar, lopen meer risico tijdens een hittegolf. Ouderen zweten minder goed. Bovendien drinken ze vaak te weinig omdat ze een verminderd dorstgevoel hebben of niet aan drinken denken. Daarbij komt dat hun hart of longen doorgaans minder krachtig werken en dat ze vaak aan een chronische ziekte lijden.

Zuigelingen en zeer jonge kinderen kunnen makkelijker uitdrogen. Bij zuigelingen is het lichaam nog niet zo goed in staat om de lichaamstemperatuur te regelen, vooral bij prematuurtjes. Baby's kunnen ook moeilijk kenbaar maken dat ze dorst hebben.

Bij mensen met een chronische ziekte zoals diabetes of hart- en vaataandoeningen kan de hitte tot ernstige klachten leiden. Ook mensen met een chronische longziekte zoals astma of COPD lopen meer risico, vooral als er een hoge ozonconcentratie is. Mensen met een nieraandoening lopen een grote risico op uitdroging. Chronisch zieken nemen ook medicatie. Die kan de nefaste effecten van de warmte nog verhogen.

Sociaal geïsoleerde mensen (bv. sommige ouderen die nog zelfstandig thuis wonen, daken thuislozen …) schenken vaak te weinig aandacht aan hittesymptomen. Dak- en thuislozen hebben ook vaak geen koele verblijfplaats en lopen meer risico om te weinig te drinken door de geringere beschikbaarheid van drinkbaar water.

Bij mensen met overgewicht wordt er minder warmte afgevoerd via de huid. Bovendien dragen ze meer gewicht mee. Dat kost het lichaam meer energie. Daardoor hebben zij sneller last van de hitte.

Wat is een hittegolf?

Het KMI spreekt van een landelijke hittegolf als de maximumtemperatuur in Ukkel gedurende minstens 5 opeenvolgende dagen ten minste 25 graden is, waarvan minstens 3 dagen met meer dan 30 graden.

… en wat is ozon?

Een stof die ontstaat doordat zonlicht inwerkt op stikstofoxiden en andere vluchtige organische stoffen in de lucht. Bij hoge concentraties werkt ozon irriterend op het ademhalingsstelsel. Hoe dieper en sneller we ademen, hoe groter de blootstelling aan ozon. Daarom worden zware inspanningen buitenshuis afgeraden tijdens de uren met de hoogste ozonconcentratie (12-22 uur).

Tips die bescherming bieden bij hitte

Drink voldoende!
Om warmte af te voeren, moet je kunnen zweten. Daarvoor moet er genoeg vocht in het lichaam zijn. Extra drinken is dus de boodschap! Drink op warme dagen minstens 1,5 liter per dag. Drink geregeld kleine beetjes: water, melk, koffie of thee zonder suiker, of suikervrije (fris)dranken.

Wees zuinig met alcohol
Alcohol werkt vochtafdrijvend. Dat merk je omdat je na het drinken van veel alcohol regelmatig moet plassen. Heb je toch zin in alcoholische dranken? Wissel die dan geregeld af met een glas water.

Check je urine
Of je genoeg hebt gedronken, kan je zien aan de kleur van je urine. Is je urine helder of lichtgeel, dan heb je voldoende gedronken. Is je urine donker of plas je minder dan normaal? Drink dan meer en wacht niet tot je dorst hebt. Vooral als je ouder bent, is je dorstgevoel vaak minder!

Eet gezond
In groenten en fruit zitten veel water en vitamines. Eet lichte maaltijden die makkelijk te verteren zijn, dat vraagt minder energie van je lichaam. Let op: voedsel bederft sneller bij warm weer. Door bedorven voedsel te eten, kan je diarree krijgen en verlies je extra vocht.

Bescherm je tegen de zon
Zoek de schaduw op, bedek je huid en je hoofd tegen de zon, bescherm je ogen met een zonnebril. En smeer je regelmatig in! Uit een enquête van Kom op tegen Kanker blijkt dat 2 op de 3 Vlamingen zich niet spontaan insmeert bij hoge temperaturen en felle zon.

Pas je aan
Pas je aan de extreme hitte aan: zorg voor verkoeling, beperk inspanningen, blijf uit de zon en hou siësta. In warmere landen is het gezondheidsrisico door warmte lager, omdat mensen zich er beter aanpassen aan de hitte.

Hou je huis koel
Verduister je ramen, bv. met aluminiumfolie, om te vermijden dat het te warm wordt binnen. En airco? Volgens viroloog Steven Van Gucht van Sciensano verspreiden airco's het coronavirus niet verder op voorwaarde dat ze ook verse lucht de ruimte inblazen.

Bel het noodnummer 112 bij een hitteslag: hoge lichaamstemperatuur (meer dan 39°C), verhoging van het hartritme, ongewone onrust, warme, rode en droge huid, hoofdpijn, braken, stuipen, bewustzijnsverlies tot zelfs coma.

Geneesmiddelen veilig gebruiken bij hitte

Sommige geneesmiddelen kunnen een invloed hebben op de temperatuurregeling van je lichaam op warme dagen. Bij hitte is het ook belangrijk om erover te waken dat je je medicatie juist bewaart.
We geven je hier enkele aanbevelingen om geneesmiddelen veilig te gebruiken en te bewaren bij hitte.

Gebruik je medicatie voor …

… hartproblemen of een hoge bloeddruk?

Hitte verstoort de water- en zouthuishouding in het lichaam. Daardoor ontstaat kans op uitdroging, te weinig zweten en onwel worden. Mensen die diuretica (plasmedicatie) gebruiken, zijn daar extra gevoelig voor. Die medicatie zorgt ervoor dat ze vaker plassen en daardoor vocht en zouten verliezen. Dat is nodig bij hartfalen of hoge bloedruk, maar bij hitte kan het verlies te veel zijn en ontstaat er risico op uitdroging.

Dat geldt overigens voor meerdere geneesmiddelen die worden voorgeschreven tegen hartfalen, hartritmestoornissen, angina pectoris of hoge bloeddruk: o.a. antihypertensiva (bloeddrukverlagers), bètablokkers en calciumantagonisten (geneesmiddelen die de hartslag en de bloeddruk verlagen).

… een hersenaandoening of psychische aandoening?

Geneesmiddelen tegen de ziekte van Parkinson en medicatie tegen een psychose kunnen het zweten verminderen. Daardoor is het lichaam minder goed in staat om de lichaamstemperatuur te regelen.

… stoelgangproblemen?

Bij problemen met de stoelgang is het altijd belangrijk om voldoende te drinken. Bij diarree verlies je veel vocht, maar ook bij verstopping en bij het gebruik van laxeermiddelen speelt vaak een tekort aan vocht een rol.

Het Belgisch Centrum voor Farmacotherapeutische Informatie (BCFI) vermeldt nog andere geneesmiddelen die de effecten van hitte kunnen verergeren, bv. ontstekingsremmers, cholesterolverlagers en bepaalde migrainemiddelen. Bovendien kan een te groot vochtverlies (door veel te zweten) bij sommige geneesmiddelen leiden tot overdosering.

Het BCFI raadt personen met een verhoogd risico (door medicatie) aan om hun medicatieschema samen met de apotheker of arts even te overlopen. Soms is het nodig om tijdens een hittegolf de dosis tijdelijk te verminderen of zelfs de behandeling even te stoppen. Vraag raad aan je apotheker als je vragen hebt over het gebruik van geneesmiddelen bij hitte.

Je geneesmiddelen bewaren bij hitte

Sommige geneesmiddelen kunnen niet goed tegen de warmte. Hoge temperaturen en direct zonlicht kunnen de werking verminderen. Daarom wordt op de verpakking of in de bijsluiter vermeld bij welke temperatuur je het geneesmiddel moet bewaren. Al kan je dat natuurlijk ook aan je apotheker vragen.

Op kamertemperatuur of in de koelkast?

De meeste geneesmiddelen moeten bewaard worden op kamertemperatuur (15-25° C). Leg ze op een plek die koel en droog is, bv. in een voorraadkast. Hou geneesmiddelen uit de zon. Laat ze niet achter het raam liggen. Bewaar ze niet in de badkamer, omdat de vochtigheid hun werking kan verminderen.

Voor de meeste geneesmiddelen is een droge, afgesloten kast een goede bewaarplek. Ook tijdens een hittegolf blijven ze daarin goed. Al geldt dat niet voor alle geneesmiddelen. Zetpillen kunnen smelten door de warmte. Toch mag je die niet zomaar in de koelkast bewaren. Hetzelfde geldt voor crèmes en zalven. Lees daarom altijd het bewaaradvies in de bijsluiter of vraag raad aan je apotheker.

Ook vloeibare geneesmiddelen, zoals drankjes of ampullen, mogen niet altijd in de koelkast. De vloeistof kan door de kou gaan kristalliseren, waardoor de medicatie minder goed werkt. Dat geldt ook voor oog- en oordruppels. Mag je ze wel in de koelkast bewaren? Warm ze dan voor gebruik even in je handen op.

Geneesmiddelen mogen enkel in de koelkast als dat op de verpakking of bijsluiter staat. Sommige medicatie moet je koel (2-8°) bewaren, bv. niet gebruikte insuline, bepaalde antibiotica en vaccins. Bewaar ze best onderaan in de koelkast. Leg ze zeker niet tegen het vriesvak.

En onderweg?

Laat je geneesmiddelen nooit in de hitte liggen, bv. in de auto. Ga je je medicatie afhalen maar moet je ook inkopen doen? Ga bij hitte dan het laatst naar de apotheek. Op reis? Bewaar je geneesmiddelen die in de koelkast horen, onderweg in een koeltas.

Geneesmiddelen ENKEL koel bewaren als dat op de verpakking of bijsluiter staat. Bewaar ze best ONDERAAN de koelkast en in een KOELTAS indien je op pad gaat.

UV-stralen en medicatie: opgelet

Wist je dat sommige geneesmiddelen de gevoeligheid voor de zon verhogen? Het innemen of op de huid smeren van die zogenaamde fotosensibiliserende geneesmiddelen leidt na blootstelling aan uv-stralen (zonlicht én zonnebank) tot huidreacties. Gelukkig blijven die meestal beperkt tot roodheid en mogelijk blaren op de plaats waar je huid werd blootgesteld aan de zon.

Smeren

De op de huid aangebrachte geneesmiddelen die het meest verantwoordelijk zijn voor overgevoeligheid voor de zon, zijn: geneesmiddelen bij acné of bij huidaandoeningen, geneesmiddelen voor de lokale behandeling van brandwonden en infecties, bepaalde ontstekingsremmers en het antiallergisch middel difenhydramine.

Bij het smeren van die geneesmiddelen op je huid, is het belangrijk dat je de ingesmeerde plek goed beschermt tegen de zon, bij voorkeur met kledij.

Slikken

In te slikken fotosensibiliserende geneesmiddelen, zijn onder meer: bepaalde antibiotica, sulfamiden voor de behandeling van diabetes, bepaalde ontstekingsremmers en bepaalde plasmiddelen bij hoge bloeddruk.

Bij het innemen van dergelijke medicatie is het belangrijk om je te beschermen tegen uv-straling van de zon; in het bijzonder uv A-stralen. Die hebben namelijk de vervelende eigenschap dat ze ook door wolken (en door glas) dringen. Bedek je huid daarom ook bij bewolkt weer. Smeer niet afgedekte huid goed in met zonnecrème. Gebruik een crème met een hoge beschermingsfactor (minimum 30), die zowel beschermt tegen uv A als uv B-stralen. Je apotheker kan je helpen bij de keuze van zonnebescherming.

Tip

Bescherm je huid steeds tegen uv A- én uv B-stralen van de zon. Zo beperk je het risico op huidreacties in combinatie met geneesmiddelen, maar ook op het ontwikkelen van huidkanker.